‘Sprakeloos in de buurt’ was een laagdrempelig, gemeenschapsvormend en sociaal-artistiek buurtproject in de Elisabethwijk in Sint-Niklaas.
Het verschijnen van de roman “Sprakeloos” van Tom Lanoye was een opportuniteit om dit project uit de grond te stampen. Tom Lanoye is geboren en getogen in deze wijk. Hij was opgegroeid in de slagerij die een heel belangrijke functie vervulde in het toenmalige buurtleven. Het buurtleven van toen zit onvermijdelijk in het boek en een aantal andere boeken verweven.
Wij hebben dat buurtleven van toen nieuw leven in geblazen. Het is een buurt die momenteel aan grote verandering onderhevig is. De generatie die de buurt destijds „grootbracht‟ verdwijnt stilaan. Het leven op straat was anders, van de textielsector die heel belangrijk was rest niet veel meer, gebouwen verdwijnen, de oudere generatie vervreemdt van de „inwijkelingen‟ in de buurt.
Wij zijn er in geslaagd een parcours door de wijk te construeren waarbij je op verschillende locaties op een aangename manier kon genieten van oude filmfragmenten, foto’s en mondelinge getuigenissen. Verder ook muziek, voorleesmomenten, informatie en toneel. Bijvoorbeeld foto’s en citaten uit de „Wase trilogie‟ van Lanoye in een etalage bij de slager, apotheek, bakker en frituur, oude filmfragmenten bekijken in het kolenkot van een oud café, foto’s in de kerk, vertelling in de woonkamer van een bewoner, oude foto’s op grote spandoeken op gevels van particulieren en pleinen, fototentoonstellingen bij bewoners binnen in woonkamer en garage, in de kerk, turnclub …
We hebben een oud volkscafé (café ’t Glazen Daksken) dat leegstond, tijdelijk heropend en volledig ingericht zoals het er in de tijd van Lanoyes jeugd moet uitgezien hebben. Dit café was het hart van het ganse project waar mensen verzamelden voor het vertrek van een al dan niet geleide wandeling en andere activiteiten. Of gewoon om gezellig bij te praten. Ook een deel van de tentoonstelling was opgesteld in dit café. Wij programmeerden het toneelstuk „Kartonnen Dozen‟ in de plaatselijke feestzaal van weleer, een voorleesmarathon in het café met een performance van Tom Lanoye en infoavond over „coming out‟ van holebi’s in het lokaal van de holebivereniging.
Er was ook een tentoonstelling rond Tom Lanoye met unieke stukken in de hoofdbibliotheek van de stad. Entertainer, charmezanger én voormalig buurtbewoner Bob Benny heeft zijn laatste optreden gegeven in het oude volkscafé. Er waren literaire wandelingen en architectuurwandelingen in de wijk. Maar je kon ook een handige brochure in het café verkrijgen en op eigen houtje de buurt intrekken om alle foto’s te bekijken.
De betrokkenheid van de buurtbewoners en middenstand was enorm zowel wat betreft de organisatie als hun opkomst. Het was dus in de eerste plaats een buurtproject, maar met sterke literaire accenten en waarin het aspect bewonersparticipatie en cultureel erfgoed een belangrijk onderdeel vormde.
Het project was zoals we wilden geen hommage aan de figuur Tom Lanoye geworden, maar wél aan de buurt. Het was een mooi samengaan tussen enerzijds wat Tom Lanoye over zijn buurt schrijft in zijn oeuvre en anderzijds de buurt in zijn huidige context. Ook andere „helden‟ van vroeger kwamen aan bod (zanger Bob Benny, wielrenner Karel De Baere).
Van het verzamelde materiaal werd een sociaal, literaire en architectuurwandeling in de buurt opgezet.
In 2011 zal het project ‘Sprakeloos in de buurt’ de CULTUURPRIJS ontvangen.
Klik hier voor de presentatie van dit project.
Fragment uit Het Journaal: Journaal – Tom Lanoye’s thuis
